کد مطلب:27003 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:21

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

در آية 197 سوره مباركه بقره، خداوند متعال، سه كار را به گونة جدّي منع فرموده است: هم بستر شدن، گناه، جدال. با توجه به اين مطلب، چرا مسئولان در ايام حج، حجاج را به تظاهرات كه نتيجهاش درگيري بود، تشويق ميگردند؟ اين آيه با مسئلة برائت از مشركين، چه سنخيتي دارد، در حالي كه مكيّان مسلمانند نه مشرك؟ هم چنين در آيه 217 بقره، جدال منع شده است.

1. رَفَثفسوق و جدال، مفهوم لغوي دارند، و نيز معنايي اصطلاحي كه با توجه به روايات امامان: ميتوان آن مفاهيم را يافت. مفهوم لغوي كلمات فوق عبارتند از: الف ـ رفث: رفث تصريح به چيزي است كه به دليل زشتي، از آن بيشتر به كنايه تعبير ميشود. ب ـ فسوق; فسوق، خارج شدن از مرز فرمان بري و بندگي خداست. ج ـ جدال; جدال به معناي ستيز در گفت و گوست; افزون بر معاني لغوي، اين كلمات در روايات، به معاني اصطلاحي ديگري به كار رفتهاند كه اين مفاهيم عبارتند از: رفث، به معناي جماع، فسوق، يعني كذب و سخن دروغ و سرانجام جدال، يعني گفتن نه به خدا قسم، نه خير به خدا قسم.( تفسير الميزان، علامه طباطبايي;، ج 2، ص 79، مؤسسه اعلمي. )

2. با توجه به اين معاني اصطلاحي، پيام آيه شريفه آن است كه هنگام انجام اعمال حج، بايد از تمتّعات و بهرهوريهاي جنسي، و نيز انجام گناه، بر كنار بوده، و گفت و گوهاي بيفايده و بحث و جدل و كشمكشهاي بيارزش را كنار بگذارند، زيرا محيط، محيط عبادت، خلوص و ترك لذتهاي مادي است.( تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 2، ص 29، دارالكتب الاسلامية. )

3. آن مفاهيم اصطلاحي و اين پيام، هيچ ارتباطي به برگزاري مراسم برائت از مشركان ندارد; هر چند توطئه ها و تحريمهاي مشركان (آمريكا و...) گاهي سبب مشكلاتي ميشود، امّا: الف ـ آن چه در آيه 217 سوره مباركه بقره مطرح شده، ترك جنگ در چهار ماه از ماههاي قمري است تا مجالي براي تفكر و انديشه، به وجود آيد. اين خود، نشانة روح صلحطلبي اسلام است. مراسم برائت از مشركان كه حركتي نمادين براي اتحاد صفوف مسلمانان پاي بندي به اصل تولاّ و تبرّا، يعني بيزاري جستن از صف مشركان و كافران، و از فروع اسلام بوده، انجام آن، پي گرفتن اهداف سياسي كنگره عظيم جهاني مسلمانان است، چنين حركتي، داراي رويكردي اعتقادي است، و ارتباطي به مسئلة جنگ ندارد تا گفته شود با آيه شريفه مزبور، متعارض و ناهماهنگ است; البته اگر هم سخن از جنگ باشد، اعلام ميكند كه پس از پايان ماههاي حرام با آنها بجنگيد، نه در همين ماه حج.( تفسير الميزان، علامه طباطبايي;، ج 9، ص 152، دارالكتب الاسلامية. )

ب ـ اعلام بيزاري از مشركان در حج، در قرآن، به صراحت مطرح شده است; از اين، اين حركت مسلمانان، مورد تأييد قرآن كريم است. در اينجا به نمونهاي از اين دست آيات اشاره ميشود: واَذَنٌ مِنَ اللّهِ ورَسولِهِ اِلَي النّاسِ يَومَ الحَجِّ الاَكبَرِ اَنَّ اللّهَ بَرِيءٌ مِنَ المُشرِكينَ ورَسولُهُ; (توبه، 3) و اين اعلامي است از سوي خداوند و پيامبرش به ]عموم[ مردم در روز حج اكبر ]= روز عيد قربان[ كه خدا و پيامبرش از مشركان بيزارند. آيه فوق، با آيه اوّل همين سوره كه از برائت خداوند و رسولش از مشركان، سخن به ميان آورده، متفاوت است; يعني خطاب به مردم ميفرمايد كه برائت خدا و رسولش از مشركان را به صراحت اعلام كنند و براي جنگ با آنها، پس از پايان يافتن ماههاي حرام آماده شوند.( همان. )

ج ـ اصطكاك ميان مسلمانان از يك سور و كفار و مشركان از جانبي ديگر، برخاسته از رويارويي و تضاد در اصيلترين و عميقترين باورها نسبت به جهان هستي است. اين تقابل از يك سو تقابلي طبيعي و انكارناپذير است كه در سوره مجادله، آية 22، بدان اشاره شده است: لا تَجِدُ قَومـًا يُؤمِنونَ بِاللّهِ واليَومِ الأَخِرِ يوادّونَ مَن حادَّ اللّهَ ورَسولَهُ ولَو كانوا ءابأَهُم اَو اَبنأَهُم اَو اِخوَنَهُم اَو عَشيرَتَهُم; هيچ قدمي را كه ايمان به خدا و روز رستاخيز دارند نمييابي كه با دشمنان خدا و رسولش دوستي كنند; هر چند پدران يا فرزندان يا برادران يا خويشاوندانشان باشند. هم چنين مشابه آيه شريفه فوق در سوره مباركه آل عمران، آيه 28 آمده است. در مراسم برائت نيز، فسوق و جدالي صورت نميگيرد، بلكه در قالب حركتي نمادين، اين تقابل فكري، به نمايش گذشته ميشود، تقابلي كه برخاسته از دو نگرش الهي و غير الهي است. روشن است كه نگرش الهي، بايد در خانه خدا به گونهاي تبليغ شود.

د. همان گونه كه در آيه شريفة سوره توبه بيان شد، مراسم برائت، نخستين بار به وسيله مولي الموحدين، اميرالمؤمنين و در موسم حج (يوم الحج الاكبر) انجام شد. آن چه اكنون در مكه به عنوان مراسم برائت انجام ميشود، احياي همان سنت علوي است; در اين مراسم نيز، انگيزه و بنا، بر درگيري و تنش نيست، و اگر هم، درگيريهاي واقع ميشود، به تحريك و شيطنت شيطان بزرگ، آمريكاست; همان گونه كه نخستين مراسم برائت به وسيلة امير المؤمنينضد كفّار و مشركان آن زمان انجام گرفت، اينك نيز، اين مراسم با الهام از مراسم ياد شده، ضدّ كفّار و مشركان زمان، كه كفر و الحادشان، مورد اتفاق همه مسلمانان جهان است; يعني امريكا و اسرائيل، انجام ميشود، نه ضدّ مردم حجاز، اين ادعا، در شعارهايي كه در اين مراسم سرداده ميشود، منعكس است، به گونهاي كه در اين شعارها، هيچ گاه به مردم حجاز و حكومت آنها، تعرضي صورت نميگيرد; خلاصه آن كه، اگر مراسم برائت فعلي، به دليل فسوق و جدال، سؤال برانگيز است; پس بايد، دربارة نخستين مراسم برائت كه به دستور پيامبر9 به وسيله امام عليدر سال دهم هجري، در مكه برگزار شده نيز، همين نقد و اشكال وجود خواهد داشت، در حالي كه مراسم فوق، براي اهدافي مكتبي، به دستور پيامبر9 برگزار شد، و آن شرك و كفر ستيزي اسلام است. اين هدف، اينك نيز به پيروي از آن برنامه پيامبر9، بايد تعقيب شود.